Bernau bei Berlin

Bernau bei Berlin
Ligging in Brandenburg	Wapen
	Historiese middestad
Land	Duitsland
Deelstaat	Brandenburg
Distrik	Barnim (BAR)
Koördinate	52°40′N 13°35′E
Stigting	Vroeë 13de eeu
Stadstatus	Vroeë 13de eeu
Oppervlakte:
- Totaal	104,16 vk km
Hoogte bo seevlak	68 m
Bevolking:
- Totaal (31 Desember 2018)	38 825
- Bevolkingsdigtheid	372,7/vk km
Tydsone	UTC +1 (MET)
- Somertyd	UTC +2 (MEST)
Klimaat
- Tipe	Gematigde klimaat
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	-°C
- Gem. temp. Januarie/Julie	-°C
- Gemiddelde jaarlikse neerslag	- mm
Burgemeester	André Stahl (Die Linke)
Amptelike Webwerf	bernau-bei-berlin.de

Bernau bei Berlin (volledige amptelike naam ter onderskeiding van gelyknamige nedersettings sedert 1999, algemeen kort Bernau) is 'n stad in die administratiewe distrik Barnim van die Duitse deelstaat Brandenburg, sowat tien kilometer noordoos van Berlyn, met 'n oppervlakte van 104,16 vierkante kilometer en 'n bevolking van 38 825 (soos op 31 Desember 2018). Die stad is sedert die vroeë 1920's in die openbare vervoerstelsel van Berlyn geïntegreer.

Bernau het reeds omstreeks 1300 stadstatus gekry en het in die Middeleeue vir sy lakens en bier bekend gestaan. In 1432 het die stad danksy sy stadsmuur en die heldemoed van sy bewoners die aanval van 'n Boheemse Hussiete-leër afgeweer – 'n gebeurtenis wat jaarliks met 'n groot Hussiete-fees en optog herdenk word.

Geskiedenis

Die stadstigting

Volgens argeologiese vondse het die eerste menslike nedersettings in die gebied van Bernau reeds meer as 10 000 jaar gelede ontstaan, tog is die huidige stad eers aan die begin van die 13de eeu gestig. Die presiese omstandighede van die stadstigting is onbekend aangesien alle historiese dokumente tydens die groot brandrampe van 1406 en 1484 vernietig is. Volgens legendes het 'n heerser van die Askaniër-dinastie, Albrecht I van Brandenburg ("Albrecht die Beer"), wat in 1157 die Mark Brandenburg gestig en as sy eerste markgraaf geregeer het, Bernau reeds in 1140 laat stig.

Volgens oorlewerings het Albrecht tydens die jag in die destyds nog uitgestrekte Panke-bos verdwaal. Laat saans het die markgraaf met sy geselskap op 'n eensame kroeg afgekom waar hulle vriendelik onthaal is. Die bier, wat uitgeskink en aan die gaste voorgesit is, was so voortreflik dat hulle dadelik besluit het om op dié plek 'n nedersetting te stig.

Alle historiese dokumente oor die stadstigting het as gevolg van brandrampe verlore gegaan. Die oudste bewaarde dokument, waarin dispensasie vir die huwelik tussen prins Heinrich von Mecklenburg en Beatrix von Brandenburg verleen word, dateer van 1292. Een van die ses ondergetekende getuies was Ludolf, die provoos van Bernau. Die feit dat daar in dié jaar 'n hoë kerklike ampsdraer in die stad was, dui daarop dat Bernau in daardie jaar reeds 'n belangrike nedersetting was. Geskiedkundiges neem dus aan dat Bernau in 1232 gestig is.

Die moord op provoos Nicolaus Cyriacus in Berlyn

Die soenkruis vir provoos Cyriacus buite die Berlynse Sint Mariakerk

Ná die afsterwe van die laaste Askaniër sou die hertog van Sakse in die regte van die oorledene opvolg en die Mark Brandenburg regeer. Nogtans het keiser Lodewyk die Beier die leen ingetrek en dit vervolgens aan sy twaalfjarige seun Lodewyk gegee. Pous Johannes XXII, wat in Avignon onder sterk invloed van die Franse kroon gestaan het en die Duitse keiser, wat deur hom nie erken is nie, die kerkban opgelê het, het die Saksiese saak gesteun.

Die bewoners van Berlyn het, net soos die bevolkings van ander middeleeuse stede, die kant van die keiser gekies, terwyl die biskop van Brandenburg geweier het om die pous se optrede teen die Duitse heerser in die plaaslike kerke bekend te maak.

Nicolaus Cyriacus, die eerste Bernause provoos na wie die plaaslike kroniekskrywer Wernicke verwys, was in die somer van 1325 in Berlyn besig om die sogenaamde Sint-Pieterspenning vir die pous in Rome op te eis, maar ook om die aanhangers van die keiser met strawwe te dreig. Die burgers van Berlyn was blykbaar nie net hewig ontsteld oor dié voorneme nie, maar ook gekant teen sy partytigheid ten gunste van die Saksies-Askaniese hertog Rudolph. Berlynse aanhangers van markgraaf Lodewyk van Beiere het die bevolking tot gewelddadige optrede aangehits, en provoos Nicolaus Cyriacus is op 16 Augustus 1325 deur 'n menigte buite die Sint Mariakerk doodgeslaan. Sy lyk is na die Nuwe Markplein geneem – destyds die plek van teregstellings – en daar verbrand.

Ná dié brutale moord is die bevolking van die tweelingstad Berlyn-Cölln 22 jaar lank uit die kerk verban. Die burgers is daarnaas verplig om 'n sogenaamde soenkruis ter nagedagtenis aan die provoos buite die Berlynse Mariakerk op te rig. Die huidige steenkruis het die oorspronklike houtkruis vervang.

Adelsvetes en roofridderdom

Omstreeks 1400 het adelsvetes en roofridderdom die Mark Brandenburg in politieke en ekonomiese chaos gedompel. Handel en vervoer is deur die politieke onluste ontwrig nadat belangrike handelspaaie tydelik geblokkeer is. Die adellike Quitzow-gesin, wat hulself na 'n kasteel en nedersetting noordwes van Perleberg in die Prignitz-streek vernoem het, het 'n prominente rol by dié gebeure gespeel. Aangesien die Brandenburgse heersers nie meer in beheer van die situasie was nie, het die Quitzows hul kans gegryp om self 'n magsposisie in die sentrale dele van Brandenburg te bekom.

In 1402 het die hertoë van Pommere Brandenburg binnegeval en saam met die Quitzows die kasteel Bötzow in Oranienburg, die kasteel Neumühl en die stad Strausberg ingeneem. In November van daardie jaar het die hertoë saam met die gevreesde roofridder Dietrich Quitzow ook 'n poging onderneem om Bernau te verower. Terwyl die stad deur die Pommerse troepe met brandpyle bestook is, het Quitzow se magte in Börnicke vergader. Hier is hulle deur Brandenburgse troepe, wat vanuit die ooste opgetrek het, en die plaaslike bewoners verslaan. Die alliansie tussen die Quitzows en die Pommerse hertoë is kort daarna verbreek, en die omgewing van Berlyn is in hewige gevegte gewikkel.

Hussiete-oorloë

Hussietefees in 2009 - 'n musikant van die Middeleeuse musiekgroep Ohrenpeyn

'n Namaaksel van 'n Hussitiese strydwa in Chudów, Pole

In die lente van 1432 het berigte oor 'n Hussiete-leër, wat in Brandenburg geopereer het, groot onrus en verwarring onder die Bernause bevolking veroorsaak. Die Hussiete het vroeg in Maart vanuit Boheme na die noorde vertrek om met hul militêre bedrywighede politieke druk op die onderhandelinge tussen die Duitse keiser Siegesmund en Hussiete-leiers, wat sedert 1431 in Eger (Cheb) aan die gang was, uit te oefen. Reeds in 1432 het die keiser en die pous in Rome pogings onderneem om die "ketterse" Boheme met militêre geweld te pasifiseer. Die kruistogte was egter onsuksesvol.

Die Hussiete het met hul eie veldtogte gereageer – enersyds om hul godsdienstige leerstellings ook in Duitssprekende gebiede te propageer, andersyds om die ekonomiese blokkades teen Boheme te deurbreek, die aanvallers in hul eie land te verswak en daar rooftogte te pleeg – 'n "eenvoudige" metode om die Hussiete-troepe te onderhou.

Met die Hussiete-inval in die Mark Brandenburg is die onderhandelinge in Eger finaal gestaak. Die Hussiete-leër in Brandenburg is van dié besluit vroeg in April in kennis gestel. Die Hussitiese hoofmag het vinnig terug na Boheme gemarsjeer waar hulle op 6 Mei in Praag aangekom het. Dit was waarskynlik dele van hierdie leër wat op 23 April 1432 net buite Bernau opgedaag het. Op die pad terug na Boheme het hulle 'n vergeefse poging aangewend om die stad in te neem. Die afweer van die Hussiete-aanval is deur die Bernauers aanvanklik met dankprosessies gevier. Later is die gebeurtenis met feesvieringe herdenk. Die reformasie het in Bernau in 1540 en 1541 plaasgevind.

Bloeitydperk

Die Kantorhaus, 'n voorbeeld van Bernause vakwerk-boukuns

Bernauer Dunkel (Bernause swartbier) is in die vroeë 21ste eeu weer volgens tradisionele metodes in die Berlynse stadsdeel Friedrichshagen gebrou

Die Bernause Heksemonument met name van vroue en mans wat van heksery beskuldig is

Danksy sy bierbrouerye en sy linnegoedvervaardiging het Bernau tydens die Middeleeue oor die grense van Brandenburg heen bekendheid verwerf. Op 28 Julie 1423 het Bernau van keurvors Frederik I die voorreg gekry om bier doeanevry te vervoer en te bemark.

Die plaaslike swartbier is eeue lank as die beste in die Mark Brandenburg beskou en was vanweë sy lang raklewe ook elders baie gewild. Nog in die 17de eeu is jaarliks 30 000 ton bier na sowat sestig ander stede en dorpe – ook buite die Mark Brandenburg, onder meer na Hamburg en Stettyn – uitgevoer. Bier is in byna alle groot burgerhuise in Bernau gebrou en in kelders gestoor, en 'n tyd lank was daar altesaam 146 brouerye.

Bier was vir Bernauers selfs 'n stapelvoedsel – volgens oorlewerings is selfs aan kinders geregte soos biersop bedien. Kort voor die broudae, wat deur 'n amptenaar bekend gemaak is, is 'n oproep op alle burgers gedoen om nie die water van die plaaslike Pankerivier te besmet nie. In 1540 het burgers 'n poging onderneem om 'n wynbedryf in die stad te vestig, maar die plaaslike wingerde sou nie langer as 32 jaar bestaan nie. Tydens die Tweede Wêreldoorlog is uiteindelik ook bierbrouery in Bernau gestaak, maar in die vroeë 21ste eeu het die Berlynse Bürgerbräu-brouery die tradisie van Bernause swartbierbrouery 'n tyd lank hervat. Nadat die Berlynse brouery die produksie in 2010 gestaak het, het 'n brouery in Landau in die deelstaat Rynland-Palts in Mei 2012 'n nuwe swartbier volgens die Bernause broutradisie bekend gestel. Die Bernauer Hussitenbier Schwarz is ietwat aan die moderne smaak aangepas.

Bernau se argitektoniese erfenis getuig nog steeds van die 17de eeuse bloeitydperk. Die groot versterkings het aanvalle op die stad moeilik gemaak.

Die 17de eeu: Pesepidemieë, heksewaan en Dertigjarige Oorlog

Danksy die invoering van kerkboeke in 1577 is uitbreke van siektes noukeurig gedokumenteer. So is Bernau in 1597 deur 'n ernstige pesepidemie getref wat soveel verwoesting gesaai het dat die begraafplaas by die Sint Mariakerk oorvol geraak het en 'n nuwe kerkhof aangelê moes word (die huidige "Ou Kerkhof"). Die Swart Dood sou later nog terugkeer – die laaste pandemie het in 1638 sy loop geneem.

Vrees voor towery, heksery en omgang met die duiwel was 'n ander kenmerk van dié periode. 'n Voorval tydens 'n besoek van keurvors Johann Sigismund het die aanleiding tot 'n uitbreek van heksewaan gegee. Juis op die oomblik toe die keurvors deur die Berlynse Poort gery het, het al sy ses koetsperde geval. Daar was geen ander rede vir dié misterieuse ongeluk denkbaar as heksery nie. Volgens kronieke was daar meer as twintig hofsake waarin mense van heksery beskuldig is. Afguns en kwaadspraak het dikwels 'n sentrale rol gespeel – so is alleenstaande welvarende vroue as hekse beskuldig omdat kerklike of wêreldlike owerhede ná die teregstelling van veroordeeldes begunstigdes van die nalatenskap kon wees. Vandag herinner 'n monument in die stadspark met name van slagoffers aan die heksejaghisterie wat tussen 1617 en 1622 gewoed het. Volgens oorlewerings is meer as twintig bewoners van heksery aangekla en sestien beskuldigdes tereggestel. Volgens die historikus Sören-Ole Gemski, wat historiese dokumente ontleed het, is in die tydperk tussen 1536 en 1658 omstreeks 25 vroue en drie mans as hekse of towenaars verbrand. In 2017 het die Stad Bernau die amptelike besluit geneem om alle van heksery beskuldigdes postuum vry te spreek.

Die Dertigjarige Oorlog was die derde gebeurtenis wat in die 17de eeu verwoesting en ellende gebring het. In die eerste jare van die konflik was die oorlogshandelinge oorwegend tot Suid- en Sentraal-Duitsland beperk, maar nadat veldheer Albrecht von Wallenstein aan die Duitse keiser belowe het dat hy 'n nuwe leër op die been sou bring en onderhou, is een garnisoen ook in Bernau gestasioneer. Offisiers het sogenaamde "kontribusies" uitgevaardig waarvolgens die soldate perde, klere en geld van burgers kon konfiskeer. Op 7 November 1627 het Wallenstein op pad na Noord-Duitsland 'n besoek aan Bernau gebring. Op 2 September 1638 is Bernau deur keiserlike troepe geplunder.

As gevolg van die Swart Dood en die Dertigjarige Oorlog het Bernau verarm, en sy bevolking het afgeneem van 2 500 tot 700. Eers nadat keurvors Friedrich III van Brandenburg Franse Hugenote-vlugtelinge na Brandenburg uitgenooi het, het die prentjie weer begin verander. In 1699 het 25 gesinne hulle in Bernau gevestig, waaronder bekwame ambagsmanne, boere, wetenskaplikes en koopmanne.

Die 19de eeu

Sowat 150 jaar later het Bernau 'n nuwe ekonomiese bloeitydperk beleef. Op 30 Julie 1842 is die nuwe spoorwegverbinding tussen Berlyn en Eberswalde, wat deel uitgemaak het van die Berlyn-Stettynse Spoorweg, ingewy. Toe die Pruisiese koning Friedrich Wilhelm IV en sy broer (die latere keiser Wilhelm II) op 16 Junie 1844 per spoor deur Pruise gereis het, was die spoorweg tussen Bernau en Berlyn tydelik geblokkeer. Die burgemeester van Bernau het die majesteite uitgenodig om 'n stadstoer te doen. Die koninklike geselskap het destyds die Steintor (Steenpoort), Berliner en Brauerstraat, die marklplein en die Sint Mariakerk besigtig. Ter herinnering aan die koninklike besoek is die Steintor hernoem tot Königstor (Koningspoort) en Brauerstraat tot Königsstraße.

In 1924 het die eerste elektriese stadstrein ter wêreld Bernau met die nabygeleë Berlyn verbind. Die geografiese ligging digby die groeiende hoofstad het ook Bernau se ekonomiese ontwikkeling bevorder.

Die 20ste eeu

Oud en nuut: Historiese huise en woonstelgeboue uit die DDR-tydperk in Hohe Steinstraße

Vervalle Sowjet-Russiese barakke

Vanaf die somer van 1943 is 'n buitekamp van die konsentrasiekamp Sachsenhausen in Bernau gevestig. Bernau is nouliks deur die oorlogsgebeure tussen 1939 en 1945 geraak.

In die 19de eeu is na Bernau vanweë sy groot aantal vakwerkhuise dikwels as die "Rothenburg van Brandenburg" verwys. Die fasades van baie vakwerkhuise is egter in dié eeu onvakkundig bepleister sodat die vakwerk geleidelik deur reënwater beskadig is. In die 1980's is groot dele van die historiese stadskern se vakwerk-argitektuur afgebreek en deur woonblokke uit voorafvervaardigde elemente vervang – die restourasie van historiese geboue is voorgestel, maar deur die owerheid as te duur geag.

Net 'n klein aantal historiese huise het bewaar gebly (34 geboue wat voor 1870 en tien geboue wat tussen 1900 en 1910 opgerig is), net soos historiese gewelfkelders waar vroeër vermoedelik bier gebrou of gestoor is. Nuwe woonstelblokke is egter so ver moontlik by die oorspronklike stadsbeeld aangepas. So is die aantal verdiepings tot vier beperk. Bernau sou voortaan in argitektoniese opsig tot 'n "sosialistiese modelstad" uitgebou word wat as voorbeeld vir ander klein en middelgroot stedelike nedersettings in die Duitse Demokratiese Republiek kon dien.

Tussen 1952 en 1993 het Bernau as administratiewe sentrum van die gelyknamige landelike munisipaliteit in die distrik Frankfurt (Oder) gedien. Sedert 1990 maak die stad deel uit van die deelstaat Brandenburg en – ná administratiewe hervormings – die landelike distrik Barnim. Die 90ste Pantserdivisie van die Groep van Sowjet-magte in Duitsland was tot en met 1991 in Bernau gestasioneer.

Demografie

Naas Potsdam is Bernau een van min stede in Brandenburg waar die bevolking sedert die Duitse hereniging bestendige groei getoon het. So het Bernau se inwonertal van sowat 20 000 in 1990 toegeneem tot 38 825 laat in 2018. Hierdie groei was enersyds aan die insluiting van omliggende dorpe met 'n totale bevolking van 9 000 te danke, waaronder Birkholz (417 inwoners, 31 Desember 1992), Ladeburg (2 025, 31 Desember 2000), Börnicke (433, 31 Desember 2001), Lobetal (707, 31 Desember 2001) en Schönow (5 371, 31 Desember 2002), andersyds aan die vestiging van nuwe inwoners wat onder meer deur die goed ontwikkelde infrastruktuur met trein- en stadstreinverbindings na Berlyn en die moderne netwerk van paaie, waaronder 'n snelweg, na Bernau gelok is. Sedert die politieke omwenteling in 1989/1990 is duisende nuwe wooneenhede opgerig.

Boukuns

Sakrale boukuns

Sint Mariakerk te Bernau

Die Lutherse St. Mariakerk

Buitefasade met kerkvenster

Die St. Marienkirche is die Evangelies-Lutherse stadskerk van Bernau. Hierdie laat-Gotiese kerkgebou met vier skepe, 'n lengte van 54,5 meter en 'n wydte van 30 meter oorheers die stadsbeeld van die historiese sentrum.

Die huidige kerkgebou het 'n voorganger gehad wat vermoedelik omstreeks 1240 as Romaanse basiliek opgerig is. Sowat veertig jaar later is dit volgens die Gotiese styl omgebou – uit hierdie periode dateer die apsiskrans en die wesfasade met sy veldsteenmuur. Uiteindelik is die basiliek tussen 1400 en 1519 omgebou tot 'n laat-Gotiese hallekerk met twee noordskepe wat vermoedelik gedurende 'n oorgangsfasade as noodkerk gedien het. Die oorspronklike dubbeltoring, wat van veldsteen gebou was, is in 1839 afgebreek. Die huidige baksteentoring met 'n hoogte van 57,4 meter is deur Julius Manger, 'n argitek van die Berlynse Bauakademie, ontwerp en in 1846 voltooi.

Die buitefasades, dak, toring, mure en vensters is vanaf 1975 omvattend gerestoureer. Tydens die renovasie tussen 1985 en 1989 is die kleurryke muurskilderye van 1519 herstel. Die belangrikste kunswerk in die kerk se binneruimte is die laat-Gotiese 16de eeuse vleuelaltaar met 39 figure en 68 skilderye wat legendes en historiese gebeurtenisse rondom die Christendom uitbeeld, met Maria se kroning in die hemel as sentrale onderwerp.

Een van die legendes is dié van Sint Nicolaas wat heel waarskynlik die beskermheilige van Bernau was. Die sentrale plasing van 'n Jakobsfiguur dui daarop dat die Middeleeuse Bernau 'n belangrike rusplek langs die pelgrimsroete na die Spaanse Santiago de Compostela was. Deskundiges skryf die altaar, wat uniek in Noord-Duitsland is, aan die skool van Lucas Cranach die Ouere toe. Die altaar is in 1519 gewy, dus tydens die Reformasie. Die kunswerk is sodoende nie deur beeldestormers vernietig nie, moontlik ook omdat Bernause burgers so veel geld daarvoor ingesamel het dat hulle die altaar liewer bewaar het.

'n Gedenkplaat, wat in 1884 teen 'n suil aangebring is, herinner aan 'n gebeurtenis in die tyd van die Dertigjarige Oorlog. Die Sweedse koning Gustav II Adolf, wat as vegter "vir die Protestantse geloof" in die Slag naby Lützen gesneuwel het, is op 17 Desember 1632 in die kerk opgebaar. Volgens 'n dekreet van keurvors Georg Wilhelm von Brandenburg is 'n lykrede vir die koning gehou.

In die nag van 30 April tot 1 Mei 1933, dus drie maande ná Adolf Hitler se aanstelling as rykskanselier, het die kommunis Schlawitz die kerktoring opgeklim en die "Rooi Vlag", 'n simbool van die sosialistiese en kommunistiese beweging, gehys. Die vlag is deur Marie Brendel, 'n mede-kommunis, genaai.

Vanweë sy uitstekende akoestiek word die kerkgebou tans gereeld vir klassieke musiekkonserte gebruik.

• 
  Buitefasade
• 
  Binneruimte
• 
  Binneruimte
• 
  Binneruimte
• 
  Laat-Gotiese vleuelaltaar
• 
  Gedenktafel vir Gustav II Adolf (1882)
• 
  Lutherse biegstoele
• 
  Kerkbank
• 
  Tweerigting-kerkbanke: kerkgangers kan in die rigting van die altaar of van die preekstoel kyk
• 
  Portretskildery van Johan Belinck (1577-1637), 'n welvarende burger en amptenaar, en sy gesin
• 
  Kindersterftes: Belinck se oorlede kinders is in wit doodsklere geportretteer
• 
  Die teks onderaan die skildery
• 
  Preekstoel
• 
  Muurskilderye
• 
  Grafplate
• 
  Skilderye
• 
  Doodskrone
• 
  Gedenktafel vir gesneuweldes

Hart van Jesus-kerk

Die Herz-Jesu-Kirche omstreeks 1912

Ná die Rewolusie van 1848/49 is Rooms-Katolieke gelowiges weer toegestaan om kerkgemeentes te stig. In Bernau het Katolieke leke in Mei 1849 die kans gegryp en 'n gemeente gestig wat aanvanklik wat aanvanklik die St. Georgen-kapel vir misse kon gebruik. In 1851 is 'n Rooms-Katolieke sendinghuis met skool en kapel ingewy.

Die Herz-Jesu-Kirche is as Rooms-Katolieke parogiekerk van Bernau in 1907 en 1908 volgens 'n ontwerp van die argitek Paul Ueberholz as eenskepige halkerk in die styl van die Noord-Duitse baksteengotiek naby Bernau se treinstasie opgerig om die klein sendinghuis-kapel in Tuchmacherstraße te vervang. Sy toring het 'n hoogte van 66 meter. Die kerk maak tans deel uit van die Dekanaat Eberswalde en die Aartsbisdom Berlyn.

Die kerk se binneruimte is in 1965 en 1966 volgens ontwerpe van die Kamenzse argitek Gottfried Zadawski omgebou. Die nuwe hoofaltaar is op 24 April 1966 ingewy. Die kerk se beduidendste kunswerk is die Maria-altaar in die linkerkantse dwarsskip met die genadebeeld Maria Hilf wat uit die tweede helfte van die 18de eeu dateer. Die skildery is deur Lucas Cranach se gelyknamige werk geïnspireer.

Die kerktoring se oorspronklike klokke is – behalwe vir een – tydens die twee wêreldoorloë vir militêre doeleindes ingesmelt. Die huidige staalklokke is aan die Heilige Carl, Maria as "Koningin van die Vrede" en aan St. Franciscus van Assisi gewy en word vyf minute voor die begin van kerkdienste asook daagliks om 12 uur smiddags en vier uur namiddag gelui.

Die Hart van Jesus-kerk is op 18 Oktober 1977 as historiese monument gelys.

Hospital St. Georg

Hospital St. Georg: Kapel en hospitaalgebou

Die Hospital St. Georg het, soos sy naam aandui, oorspronklik as hospitaal gedien. Dit is in 1328 danksy 'n skenking van die Bernause Linnewewers- en Kleremakersgilde as peshospitaal gestig, maar was daarnaas ook 'n herberg vir reisigers en bejaarde-tehuis.

Aansteeklike siektes soos melaatsheid is onder meer deur die kruistogte in Europa versprei, en hospitale vir aansteeklike pasiënte is by voorkeur buite die stadsmure opgerig om die oordraging van siektes te beperk. Net in onrustige tye is siekes na binne geneem. Nog tot in die middel van die 19de eeu het vroue, sogenaamde Spittelmägde, in Bernau rondgegaan om geld en kos vir die pasiënte in te samel.

Die hospitaal is in 1432 tydens die Hussiete-aanval vernietig. Die hospitaal se kapel is in die 15de eeu as eenskepige Gotiese baksteengebou heropgebou. In die laat 17de eeu is dit as kerksaal vir die plaaslike Hugenote-gemeente gebruik. Die kapel het sy huidige vorm in 1872 gekry nadat herstelwerk plaasgevind het. Die huidige hospitaalgebou dateer van 1738. Dit is in 1809 van 'n massiewe gewelwand voorsien en is tussen 2002 en 2005 gerenoveer.

Die stigting Sankt-Georgen-Hospital zu Bernau word as die oudste stigting in die deelstaat Brandenburg beskou. Die hospitaalkompleks net buite Bernau se geskiedkundige middestad is tans in besit van die Hoffnungstaler Anstalten wat hier 'n advieskantoor vir dwelmverslaafdes ingerig het. Ook die Rooms-Katolieke kerklike welsynsorganisasie Caritas het sy Bernause hoofkwartier in die hospitaalgebou.

Wêreldlike boukuns

Bernau se stadsmuur dateer uit die 13de en 14de eeu. Die versterkings, wat van sogenaamde veldstene gebou is, was oorspronklik 1 496 meter lank, 8 meter hoog en tussen 0,5 en 1,5 meter wyd. 42 uitkyktorings (Lughäuser), drie stadspoorte, twee ronde torings en 'n drievoudige stelsel van vestinggragte en slote was deel van die verdedigingsmure. Hulle was sterk genoeg om aanvalle van die Quitzows en Pommere in 1402 en van die Hussiete in 1432 af te weer.

Groot dele van die oorspronklike muur (sowat 1,3 kilometer) asook oorblyfsels van uitkyktorings en twee groot torings het bewaar gebly, net soos een van die stadspoorte, die sogenaamde Steintor wat deur twee gange met een van die groot torings (die Hungerturm) verbind word.

• 
  Binneaansig van die verdedigingsmuur
• 
  Buiteaansig van die verdedigingsmuur
• 
  Een van die uitkyktorings (Lughäuser)
• 
  'n Gerestoureerde uitkyktoring
• 
  Die stadspoort Steintor (regs) en die Hungerturm ("Hongertoring")
• 
  Die Pulverturm, een van twee torings wat bewaar gebly het
• 
  Woongeboue van die ADGB-skool

Die voormalige federale ADGB-vakbondskool in Bernau, wat tot die Bauhaus behoort, is in 2017 deur Unesco as wêrelderfenisgebied gelys.

Monumente en begraafplase

Erebegraafplaas vir gesneuwelde Sowjet-soldate

Die erebegraafplaas vir gesneuwelde Sowjet-soldate is in 1947 in die walversterkings voor die noordelike stadsmuur teenoor die monument vir gesneuwelde Duitse soldate aangelê. 'n Steenobelisk met 'n hoogte van ses meter vorm die middelpunt van die monument. Die obelisk is met 'n kanonkoeël en 'n vergulde Sowjet-ster bekroon. Twee erekranse in brons leun teen die voetstuk van die obelisk.

Net voor die monument is twee kleiner obeliske met 'n hoogte van 1,7 meter opgerig wat deur vergulde kanonkoeëls bekroon word. Aan weerskante van die monument is twee gedenkstene waarop die name van soldate van die Rooi Leër, wat naby Bernau gesneuwel het, in goue letters ingegraveer is.

Stadsdele en kwartiere

Waldsiedlung

Die voormalige DDR-staatshoof en SED-partyleier Erich Honecker se woonhuis nommer 11 in die Waldsiedlung

Die Haus Brandenburg-rehabilitasie-kliniek in die Waldsiedlung

Die Waldsiedlung Bernau bei Berlin, vanweë sy ligging naby die dorp Wandlitz meestal Waldsiedlung Wandlitz genoem, was 'n veilig bewaakte buurt te midde van 'n bosgebied met 'n oppervlakte van twee vierkante kilometer waar die meeste lede van die Politburo van die Sentrale Komitee van die SED gehuisves is.

Die woonbuurt met enkelgesinshuise is volgens 'n besluit van die SED-Politburo tussen 1958 en 1960 gebou en deur die Hoofafdeling Persoonsbeskerming van die Oos-Duitse staatsveiligheidsdiens Ministerium für Staatssicherheit (MfS) bestuur. Die lede van die Politburo kon hier beter beskerm word as in hul villa's in die Berlynse stadsdeel Niederschönhausen. Lede van die Politburo was met hul verkiesing verplig om hier te woon.

Tydens die politieke omwenteling in 1989/1990 het onthullings oor die DDR-bewind se luukse lewe in die Waldsiedlung die Oos-Duitse publiek ontstel. Volgens 'n besluit van die nuwe DDR-bewind onder premier Hans Modrow is die bewoners in 1989 gedwing om die woonbuurt te verlaat. Intussen is geneeskundige inrigtings en ander instellings hier gevestig. Ook nuwe woonhuise is gebou.

Birkholz

Die telekommunikasietoring in Birkholz – 'n staalbetontoring – is die hoogste gebou in Bernau (115 m)

Birkholz is 'n tipiese Angerdorf wat in sy oorspronklike uitleg bewaar gebly het. Die dorp en die sogenaamde Neubauernsiedlung met altesaam 291 inwoners (soos op 1 November 2010) is in 1993 by Bernau ingesluit.

Birkholz is waarskynlik in die 13de eeu gestig en het in administratiewe opsig aanvanklik deel uitgemaak van Berlyn/Neuköln. Die eerste historiese verwysing na die dorp dateer van 1349. Vanaf 1840 was daar 'n riddergoed in Birkholz wat in 1908 aan die munisipaliteit Weißensee verkoop is. In 1927 is die dorp met hierdie landgoed en Birkholzaue, 'n klein nedersetting, verenig.

Die dorpsbeeld van Birkholz word deur die middeleeuse veldsteenkerk oorheers. Dié sakrale gebou met een verdieping is vermoedelik in die tweede helfte van die 13de eeu opgerig en in die 15de en 16de eeu uitgebou. Die oorspronklike graniettoring is in 1827 deur 'n nuwe baksteengebou, die westoring, vervang. In 1921 het omvattende herstelwerk plaasgevind.

Die westoring was – volgens die destydse DDR-owerheid – reeds in 'n toestand van gevorderde bouvalligheid toe dit in 1972 opgeblaas is. Hierby is sowel die aangrensende gewelf asook ander dele van die kerk ernstig beskadig of selfs vernietig. Die bouvalle is daarna nie beveilig nie, en die meeste dele van sy interieur het verdwyn. Die kerk se oorblyfsels is eers in 1990 gerestoureer.

Die dorpskerk is op die Dorfanger of meent en te midde van 'n ou kerkhof geleë wat deur 'n veldsteenmuur omsluit word. 'n 15de eeuse Gotiese veldsteenportaal maak deel uit van die suidelike kerkhofmuur. Dit is in 1998 gerestoureer en in 1999 van twee nuwe poortvleuels voorsien. Die kerkskip was tot in daardie tyd onder die vrye hemel en is intussen met 'n grasdak beveilig.

Birkholz is op die Barnimplato geleë wat tydens die laaste ystydperk gevorm is. Dele van die dorp se omgewing is in 'n helemaal ongerepte staat – met moerasland, grasvelde en groepe bome en struike wat as habitat vir 'n groot aantal dier- en plantspesies dien.

Börnicke

Die dorpskerk in Börnicke dateer van die 13de eeu

Börnicke, 'n klein nedersetting suid-oos van Bernau, is net soos Birkenholz 'n Angerdorf met 'n oppervlakte van 13 km² en 'n bevolking van 471 (soos op 1 November 2005). Die dorpsgebied, wat in 2003 by Bernau ingesluit is, is in 'n saggies golwende landskap geleë wat deur twee landgoedere, Albertshof en Birkholz, oorwegend vir landvoudoeleindes aangewend word. 'n Groot skaaptrop loop op Börnicke se uitgestrekte weivelde.

Börnicke is in die Middeleeue in 'n laagte gestig. Die eerste historiese verwysing na die dorp dateer van 1300, en ook 'n deel van die dorpskerk is in die middel van die 13de eeu van reghoekige granietblokke gebou. Deskundiges neem aan dat die kerk eers na dekades se boubedrywighede voltooi is.

Ná die Dertigjarige Oorlog was Börnicke 'n woesteny. Kolonel Wolmir von Wrangel, kommandeur van die keurvorstelike lyfgarde te Berlyn, het die landgoed in 1679 gekoop. Aanvanklik het nuwe kleinboere net op 'n deel van die voormalige plase begin boer. As beskermheer van die dorpskerk het von Wrangel apostelbeelde op die altaarruimte se koorgestoelte laat skilder wat tot vandag toe bewaar gebly het – 'n rare kunswerk wat in hierdie vorm elders in Brandenburg nouliks aangetref word. Die skilder is onbekend. Die res van die interieur dateer net soos die vensteropeninge van 1883.

Von Wrangel het ook die skoolonderwys vir dorpskinders op die been gebring. 'n Vakwerkgebou op die meent tussen kerk en herdershuis het as skoolgebou gedien. Onder die ou lindeboom op die meent is regsake verhoor en kon dorpsbewoners volgens die kerkkroniek ook 'n verteenwoordiger van die landheer nader en besware indien. Tydens die jaarlikse oesfeeste moes die landheer homself onder die boom "vrykoop".

Börnicke het uiteindelik 'n riddergoed geword. Die landheer was sodoende geregtig op 'n setel in die Pruisiese adelskamer. Börnicke het daarna verskeie kere van eienaars gewissel. In 1892 het handelsraad, konsul-generaal en geheimraad Ernst Mendelssohn-Bartholdy die landgoed gekoop. Bartholdy, 'n privaat bankier, was die agterkleinseun van die filosoof Moses Mendelssohn en die neef van die komponis Felix Mendelssohn Bartholdy. Die gesin is in 1896 geadel.

Ernst von Mendelssohn Bartholdy het die kasteel van Börnicke voor die Eerste Wêreldoorlog deur die argitek Bruno Paul laat ombou. Paul het ook die binneruimtes en die kasteelpark ontwerp en 'n geslaagde sintese van die kasteel se argitektuur met kuns en natuur geskep. As Lutherse Protestante het die Mendelssohn-Bartholdy-gesin ook as beskermhere van die dorpskerk gefungeer. Paul Mendelssohn Bartholdy is in 1935 kinderloos oorlede en saam met sy ouers Ernst en Marie von Mendelssohn-Bartholdy in die familiegraf by die kerktoring begrawe.

Ná die Tweede Wêreldoorlog is 'n aantal instellings in die kasteel gehuisves. Tussen 1967 en 1992 het die gebou as kleuterskool, skoolgebou en kosskool vir liggaamlik gestremde kinders gedien.

• 
  Die kasteel van Börnicke
• 
  Die landgoed Börnicke
• 
  Die voormalige perdestal
• 
  Die graf van Ernst en Marie von Mendelssohn-Bartholdy
• 
  Die graf van Paul von Mendelssohn-Bartholdy

Lobetal

Die Waldkirche ("woudkerk") van Bernau-Lobetal

Die stadsdeel Lobetal is oorspronklik in 1906 deur die Evangelies-Lutherse pastoor Friedrich von Bodelschwingh as 'n kolonie vir dakloses en werkloses uit die nabygeleë Berlyn gestig. Vandag word die nedersetting steeds deur behuisingseenhede, sorgsentrums en ateljees vir bejaardes, gestremdes, siekes en dwelmverslaafdes oorheers. Dié geriewe word deur die Hoffnungstaler Anstalten Lobetal (HtA Lobetal), 'n instelling van die Diakonisches Werk van die Evangeliese Kerk in Duitsland, bestuur.

Die dorpsbeeld het ná die politieke omwenteling van 1989 etlike veranderings ondergaan. Talle nuwe geboue is opgerig en strate en pleine is aangepas vir die spesifieke behoeftes van gestremdes, terwyl die oorspronklike uitleg as tuindorp, die gesonde gemeenskapslewe en die tradisionele gasvryheid, wat aan besoekers betoon word, bewaar gebly het.

Lobetal is met sy oppervlakte van 796 hektaar en sy bevolking van 750 vroeg in 2003 by Bernau ingesluit. Die dorp is sowat vier kilometer noord van Bernau langs die fietspad tussen Berlyn en die Oossee-eiland Usedom in 'n aantreklike landskap geleë. Lobetal se suiwelfabriek in die nabygeleë nedersetting Biesenthal bemark organies geproduseerde suiwelprodukte soos joghurt, room, suurroom, dikmelk, ayran en sagtekaas.

Susterstede

• Champigny-sur-Marne, Frankryk, sedert 1962.
• Skwierzyna, Frankryk, sedert 1979.
• Meckenheim, Duitsland, sedert 1990.

Eksterne skakels

Sakrale boukuns

---

• (de) Die Stadtkirche St. Marien zu Bernau Geargiveer 12 Maart 2012 op Wayback Machine

Video's

---

• Youtube.com: Bernau in Mei 2011
• YouTube.com: Bernause Hussietefees 2011 – "Hussiete buite Bernau"
• YouTube.com: Historiese feesoptog, Hussietefees, 9 Junie 2018 (1080p, 65 min.
• YouTube.com: Sint Mariakerk te Bernau – "Hussietelied"
• YouTube.com: "Verlassene Orte Teil 7" – Die verlate Sowjet-kaserne in Bernau

Koördinate en kaarte

---

• 52°40′N 13°35′E